Esmâ-i Hüsnâ: Allah’ın İsimleri
* Hümeyra Haciibrahimoğlu, Esmâ-i Hüsnâya Dayanan Kelâm Anlayışı Ebû İshâk es-Saffâr Örneği (Ankara: Oku Okut Yayınları, 2021), https://yayin.okuokut.org/catalog/book/22 Esmâ-i hüsnâ terkibi الأسماء الحسنى)) Arapça ‘el-esmâ’ ve ‘el-hüsnâ’ kelimelerinden oluşan bir tamlamadır. Tamlamanın ilk kısmında yer alan ‘el-esmâ’, isim kelimesinin çoğuludur ve ‘isimler’ anlamındadır. Terkibin sonunda yer alan ‘el-hüsnâ’ kelimesi ‘güzel’ manasında sıfat veya ‘en güzel’ anlamında…
Kelâm Müdâfaası
* Demir, Abdullah. “Mâtürîdî Âlimi Ebû İshâk Zâhid es-Saffâr’ın Kelâm Müdâfaası”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 20/1 (2016), 445-502, https://doi.org/10.18505/cuid.238982 Kelâm karşıtlığı, Mu‘tezile tarafından kelâm yönteminin kullanılmaya başlandığı II. (VIII.) yüzyılın başlarından itibaren her dönemde görüldü. Bazı tâbiîn ileri gelenleri ile Ahmed b. Hanbel’in (ö. 241/855) önderliğinde şekillenen Ashâbü’l-Hadis tarafından Hz. Peygamber başta olmak üzere sahâbe ve…
Mâtürîdî’nin Kelâmî Görüşleri
* Bekir Topaloğlu, “Mâtürîdî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim 22 Şubat 2025, https://islamansiklopedisi.org.tr/maturidi#2-kelama-dair-gorusleri Kelâm tarihiyle ilgili kaynaklar Sünnî kelâmın kurucusu olarak Ebü’l-Hasan el-Eş‘arî’yi gösterirse de günümüze intikal eden eserlerden hareket edildiği takdirde bu kurucunun Ebû Mansûr el-Mâtürîdî olduğunu söylemek gerekir. Eş‘arî’nin elde bulunup doğrudan kendi görüşlerini yansıtan en önemli eseri el-Lümaʿdır. Risâle hacmindeki bu çalışmada sadece ilâhiyyât…
Mâtürîdî: Hayatı ve İlmî Kişiliği
* Şükrü Özen, “Mâtürîdî”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim 22 Şubat 2025, https://islamansiklopedisi.org.tr/maturidi#1 Nisbet edildiği Mâtürîd (Mâtürît), bugün Özbekistan Cumhuriyeti’nin sınırları içinde bulunan Semerkant’ın dış mahallesidir. 1920’de Semerkant’ı ziyaret eden Barthold, Mâtürîd’in şehrin kuzeybatısında bir köy olduğunu belirtir. Hayatı hakkında kaynaklarda çok az bilgiye rastlanan Mâtürîdî, Abbâsîler’in merkezî otoritelerinin oldukça zayıfladığı bir dönemde siyasî bakımdan hilâfete…
Ebû Hanîfe kelâm ilmiyle meşguliyeti terk etti mi?
* Demir, Abdullah. “Farklı Ebû Hanîfe Tasavvurları: Fakih ve Mütekellim Hanefiler Örneği,” IV. Uluslararası Şeyh Şaban-ı Velî Sempozyumu (Hanefîlik – Mâturîdîlik (05-07 Mayıs 2017), Kastamonu, 2017 (PDF). Mâverânnehir’de İslâm’ın yayılmasından itibaren her dönemde Ebû Hanîfe’nin fıkhî ve itikādî görüşlerine dayanan din anlayışları güçlü oldu. Onun görüşlerine aykırılık taşıdığı düşünülen dinî telakkilerin ise halk nazarında güçlenmesi…
Ebû Hanîfe’nin Akaide Dair Görüşleri
* Yusuf Şevki Yavuz, “Ebû Hanîfe”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim 22 Şubat 2025, https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-hanife#2-akaide-dair-gorusleri Havâric, Cehmiyye, Mu‘tezile, Müşebbihe, Kaderiyye, Cebriyye, Mürcie ve Şîa’nın birer itikadî mezhep olarak teşekkül etmeye başladığı bir dönemde yetişen Ebû Hanîfe, akaid ve kelâma dair görüşleriyle Ehl-i sünnet akîdesinin oluşmasına zemin hazırlayan âlimlerdendir. Özellikle Basra’da ilâhî sıfatlar, kader, mürtekib-i kebîre ve tekfir gibi…
Ebû Hanîfe: Hayatı ve İlmî Şahsiyeti
* Mustafa Uzunpostalcı, “Ebû Hanîfe “, TDV İslâm Ansiklopedisi, Erişim 22 Şubat 2025, https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-hanife#1 İslâm’da hukukî düşüncenin ve ictihad anlayışının gelişmesinde önemli payı olup daha çok Ebû Hanîfe veya İmâm-ı Âzam diye şöhret bulmuştur. Ebû Hanîfe onun künyesi olarak zikrediliyorsa da Hanîfe adında bir kızının, hatta oğlu Hammâd’dan başka çocuğunun bulunmadığı bilinmektedir. Bu şekilde anılması,…
Bilgi Kaynakları
* Demir, Abdullah. Ebû İshak es-Saffâr’ın Kelâm Yöntemi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018. Aristo mantığının da etkisiyle Batı felsefesinde tekçi bilgi kaynağı anlayışı etkin olmuştur. Aristo mantığında meselâ su ya sıcak ya da soğuktur. Suyun serin ve ılık olma ihtimali gerçek hayatta bulunsa da ara değerler mantık anlayışında yer almaz. Bu yüzden doğru bilgi edinmenin tek vasıtası ya akıldır (rasyonalizm)…
Bilginin İmkânı
* Demir, Abdullah. Ebû İshak es-Saffâr’ın Kelâm Yöntemi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018. Felsefe tarihinde İlkçağ ve Ortaçağ boyunca önce varlığın gerçekliği, daha sonra ise müstakil bir disiplin olarak olmasa da bilgi konusu ele alındı. Bu durum modern felsefeyle birlikte XIX. yüzyılın ortalarından itibaren değişikliğe uğradı. Bu dönemde önce özel bir disiplin olarak bilgi felsefesiyle daha sonra ise varlığın…
Bilginin Tanımı
* Demir, Abdullah. Ebû İshak es-Saffâr’ın Kelâm Yöntemi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018. Mâtürîdî kelâmcısı Saffâr, bilginin tanımı konusuna, Arapça’da tanım anlamında kullanılan had(çoğulu hudûd) kelimesinin etimolojik ve semantik tahlilini yaparak başlar. Ona göre had, kendinden olmayanların girmesini ve kendinden olanların çıkmasını engelleyen son nokta ve sınır anlamına gelir. Tarla ve bahçe sınırına, komşu araziler ile karışmayı engellediği için…