Mâtürîdî Mezhebinin Teşekkül Sürecinin Teorik Temelleri
* Demir, Abdullah. Ebû İshak es-Saffâr’ın Kelâm Yöntemi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2018. Mâtürîdîlik, kendine özgü sosyo-kültürel şartlara sahip olan Mâverânnehir’de, Ebû Hanîfe’nin (ö. 150/767) akāide dair görüşlerini temel alan, akıl ve naklin kendi bilgi alanlarında yetkin olduğunu düşünen ve kelâm yöntemini kullanan başta Ebû Mansûr el-Mâtürîdî olmak üzere mütekellim Hanefîler’in gayretleriyle ortaya çıkan İslâm yorumu ve…
Ebû Bekr el-Cûzcânî (3./9.Yüzyıl)
Hayatı hakkında kaynaklarda yeterli bilgi bulunmamakla birlikte nisbesi dikkate alınarak Cûzcân’da doğduğu söylenebilir. Hocalarından Ebû Süleyman el-Cûzcânî’nin (ö. 200/816), ömrünün son yıllarında Bağdat’ta bulunduğu sırada Cûzcânî’nin de oraya gidip yerleştiği ve bu sebeple Bağdâdî diye de anıldığı bilinmektedir. Cûzcânî ile birlikte Ebû Süleyman el-Cûzcânî’nin derslerine devam etmiş olan ve akranı olduğu anlaşılan, ancak daha sonra…
Arş. Gör. Hümeyra Haciibrahimoğlu
Samsun doğumlu olan Hümeyra Haciibrahimoğlu, Yalova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nden (Arapça) bölümünden mezun oldu (2017). Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi’nde “Ebû İshak es-Saffâr’ın Esmâ-i Hüsnâ Yorumu Çerçevesinde Kelâmî Görüşleri” başlıklı teziyle yüksek lisansı tamamladı (2020), halen Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kelam anabilim dalında Dr. Abdullah Demir danışmanlığında doktora öğrenimini sürdürmektedir. Ayrıca aynı Üniversite’de Araştırma Görevlisi olarak çalışmaktadır. Haciibrahimoğlu, Oku Okut…
Dr. Abdullah Demir
Aslen Yozgatlı olan Dr. Abdullah Demir, Kırşehir’de 1980 yılında doğdu. İlk ve ortaokulu Kırıkkale’de okudu. Kırıkkale İmam Hatip Lisesi’nden 1997 yılında mezun oldu. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nde 2002 yılında lisans öğrenimini, aynı üniversitede “Mâtürîdî Kelâm Ekolünde Mukallidin İmanı” adlı teziyle 2006’da yüksek lisansını, Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nde “Ebû İshâk Zâhid es-Saffâr’ın Kelâm Yöntemi” adlı teziyle de…
Beyâzîzâde Ahmed Efendi (öl. 1098/1687)
1044 (1634) yılında İstanbul’da doğdu. İstanbul kadılarından Bosnalı Beyâzî Hasan Efendi’nin oğludur. Babasının ismine izâfeten Beyâzîzâde lakabıyla anılan Ahmed Efendi medrese tahsilini İstanbul’da tamamladı ve Şeyhülislâm Ebûsaid Mehmed Efendi’den mülâzemet aldı. Edirne ve İstanbul’da çeşitli medreselerde müderrislik yaptı, bu arada Sahn-ı Semân ve Süleymaniye medreselerinde ders okuttu. Halep, Bursa, Mekke ve İstanbul kadılıklarında görev aldıktan…
Necmeddin en-Nesefî (öl. 537/1142)
461 (1068-69) yılında Buhara yakınlarındaki Nesef (Nahşeb) şehrinde doğdu. İlk tahsilini burada yaptı. Çok sayıda hocadan ders aldığı, 550 üstattan hadis naklettiği ve haklarında Taʿdâdü şüyûḫi ʿÖmer adıyla bir eser yazdığı kaydedilmektedir. Ebü’l-Yüsr el-Pezdevî, Cemâleddin Hâmid b. Muhammed er-Rîğadmûnî, Muhammed b. Mâhân el-Kebindevî, Ömer b. Muhammed el-Buhârî el-Hoşnâmî, Ahmed b. Abdullah es-Sıbgī, İsmâil b. Muhammed et-Tenûhî, Ebü’l-Muîn…
Ebü’l-Berekât en-Nesefî (öl. 710/1310)
Buhara yakınlarındaki Nesef şehrinde doğdu (klasik kaynaklarda Nahşeb diye de anılan bu şehir daha sonra Karşı adını almıştır). Kaynaklarda hocaları hakkında verilen bazı bilgilerden hareketle (Kureşî, II, 598), 620 (1223) yılı civarında dünyaya geldiği tahmin edilmektedir. Hanefî fıkhının klasikleri sayılan el-Mebsûṭ, Uṣûlü’l-Pezdevî, el-Hidâye, Fetâvâ Ḳāḍîḫân ve el-Muḥîṭü’l-Burhânî gibi eserlerin üretildiği, yaklaşık üç asır boyunca (XI-XIV. yüzyıllar) mezhebin önemli bir ilim merkezi olan…
Ubeydullâh es-Semerkandî (öl. 701/1301)
Bârsâh (Bârşâh) diye tanındığı nakledilir. Nisbesinden Semerkantlı olduğu anlaşılmakta ve VII. (XIII.) yüzyılın ortalarında doğduğu tahmin edilmektedir. Allâme, Rükneddin, Veliyyüddin, Zekiyyüddin, Zeynüddin gibi lakaplarla anılır. Bağdat’ta Müstansıriyye Medresesi’nde Muzafferüddin İbnü’s-Sââtî’nin öğrencisi oldu, 8 Receb 690’da (7 Temmuz 1291) hocasından Mecmaʿu’l-baḥreyn ve mülteḳa’n-neyyireyn adlı eserini rivayet etme icâzeti aldı (Mahmûd b. Süleyman el-Kefevî, vr. 261a, 283a). Ardından Dımaşk’a…
Alî b. Osmân el-Ûşî (öl. 575/1179)
Fergana vadisinde bugün Kırgızistan toprakları içinde bulunan Oş (Ûş) şehrinde doğdu. Kendisine atıfta bulunduğu birçok yerden sadece birinde (Keşfü’ẓ-ẓunûn, I, 526) lakabını Sirâceddin yerine Rükneddin olarak kaydeden Kâtib Çelebi künyesini Ebû Muhammed (a.g.e., II, 1954), Serkîs ise Ebü’l-Hasan (Muʿcem, I, 499) olarak yazar. Kaynaklarda hayatına dair yeterli bilgi yoktur. Ûşî’nin yaşadığı dönemde bölge Selçuklular, Karahanlılar…
Ebû Şekûr es-Sâlimî (öl. 460/1068’den sonra)
Hayatına dair kaynaklarda bilgi yoktur. Kendi eserinde verdiği bilgilerden anlaşıldığına göre 460’tan (1068) birkaç yıl sonra Semerkant’ta Ebû Bekir Muhammed b. Hamza’dan fıkıh dersleri aldı (et-Temhîd, vr. 159a). Araştırmacılar, kendisinin Ebü’l-Yüsr el-Pezdevî ve Ebü’l-Muîn en-Nesefî ile aynı dönemde yaşamış Hanefî-Mâtürîdî kelâmcılarından biri olduğunu kabul eder (Madelung, Studies, VII. makale, s. 319). Leysî şeklindeki nisbesini (et-Temhîd, vr….